Leeruitkomsten uitgelegd: Begrippen, Belang en Tips

De goedkeuring van de Wet Leeruitkomsten door de Tweede Kamer heeft voor een baanbrekende verandering in het Nederlands hoger onderwijs gezorgd. Deze wet, bedoeld om het onderwijs flexibeler en persoonlijker te maken, heeft een aanzienlijke impact op zowel studenten als docenten. In deze blog kijken we naar wat leeruitkomsten zijn, waarom ze belangrijk zijn, en hoe de wet het onderwijslandschap gaat veranderen.

Wat Zijn Leeruitkomsten?

Leeruitkomsten beschrijven wat een student moet weten, begrijpen en kunnen toepassen na een leerperiode, waardoor kwalificaties meetbaar worden en het duidelijk wordt wie deze behaalt. Ze worden gedefinieerd als kennis, vaardigheden en competenties die een lerende bezit bij voltooiing van een leerproces. Deze benadering benadrukt de dynamiek van leeruitkomsten en het belang van constante evaluatie. Competenties beschrijven de combinatie van kennis, vaardigheden en attitudes die nodig zijn voor het formuleren van leeruitkomsten, waarbij 'competentie' een ontwikkeld vermogen of vaardigheid van een student betekent. Leeruitkomsten kunnen onderscheid worden op drie verschillende niveaus: kwalificaties, kerntaken/eenheden, en werkprocessen/bouwstenen.

Leeruitkomsten op het niveau van de kwalificaties

Kwalificaties beschrijven wat een student moet bereiken tijdens het hele leerproces om succesvol af te studeren. Ze zijn breed en generiek, geven een overzicht van de benodigde kennis en vaardigheden, en informeren zowel studenten als andere belanghebbenden over de vereisten van de kwalificatie. Dit niveau is vergelijkbaar met programma leeruitkomsten, waarbij het doel is om een goed resultaat aan het einde van de opleiding te bepalen.

Leeruitkomsten op het niveau van de kerntaken of eenheden

Kerntaken of eenheden zijn specifieker en gericht op afzonderlijke taken of modules binnen het leerproces. Ze volgen uit de kwalificatieniveau leeruitkomsten en geven aan wat een student moet kunnen na het afronden van een specifieke module. Ze bepalen de inhoud en de beoordelingscriteria van de modules of kerntaken. Dit niveau is vergelijkbaar met module leeruitkomsten en biedt een concreter beeld van wat verwacht wordt in specifieke delen van de opleiding.

Leeruitkomsten op het niveau van de werkprocessen of bouwstenen

Dit zijn de meest specifieke leeruitkomsten, die concrete elementen van kerntaken beschrijven. In verschillende onderwijscontexten worden ze anders genoemd: werkprocessen in het MBO, modules in het hoger onderwijs, en bouwstenen bij private instellingen. Ze geven gedetailleerd aan welke specifieke kennis en vaardigheden een student moet beheersen voor bepaalde onderdelen van een taak, waardoor een duidelijke basis ontstaat voor zowel het leren als de beoordeling.

Het Belang van Leeruitkomsten

Leeruitkomsten spelen een cruciale rol in het onderwijs en bieden vele voordelen. Ze zorgen ervoor dat kwalificaties vergelijkbaar zijn op nationaal en Europees niveau, wat essentieel is voor inschaling in systemen zoals het NLQF/EQF. Deze inschaling richt zich op het niveau van een kwalificatie en de bijbehorende leeruitkomsten, zonder de inhoud of omvang te beïnvloeden. Daarnaast vormen ze de basis voor curriculumontwikkeling en examinering, en helpen ze bij het creëren van beoordeelbare aspecten, rubrics en beoordelingscriteria.

Persoonlijk Leren

Leeruitkomsten zijn bijzonder waardevol voor het bevorderen van persoonlijk leren. Ze maken maatwerk in leertrajecten mogelijk, waardoor onderwijs flexibel en afgestemd op individuele behoeften kan worden. Dit stelt studenten in staat om in hun eigen tempo en op hun eigen manier te leren, zonder vast te zitten aan een rigide curriculum. Persoonlijk leren wordt ondersteund door:

1. Flexibel Onderwijs:
   Leeruitkomsten maken het mogelijk om onderwijs en beoordeling onafhankelijk van de leerweg vorm te geven. Dit betekent dat studenten verschillende leerroutes kunnen volgen en toch dezelfde kwalificatie kunnen behalen.
2. Leven Lang Ontwikkelen (LLO):
   Goed geformuleerde leeruitkomsten zorgen ervoor dat onderwijseenheden uitwisselbaar zijn, wat belangrijk is voor een leven lang leren. Studenten kunnen hun kennis en vaardigheden voortdurend bijwerken, ongeacht waar of hoe ze leren.

Voordelen

• Voor studenten: Leeruitkomsten maken duidelijk wat je aan het einde van een leerproces moet weten en kunnen. Dit helpt bij het maken van keuzes voor studie en training, en geeft inzicht in wat je kunt verwachten tijdens toetsen en assessments. Hierdoor heb je meer controle over je leerproces en kun je gerichter werken aan je doelen.
• Voor docenten: Leeruitkomsten bieden een richtlijn voor het lesgeven en helpen bij het kiezen van lesmethoden. Hierdoor stimuleren ze ook systematische reflectie op onderwijs en examinering, waardoor de kwaliteit van het onderwijs verbetert.
• Voor examinatoren: Leeruitkomsten maken duidelijk wat de succescriteria en prestatievereisten zijn. Hierdoor ondersteunen ze zowel summatieve als formatieve assessments, wat zorgt voor eerlijke en transparante beoordelingen.
• Voor onderwijsinstellingen: Leeruitkomsten helpen bij het plannen van leerprocessen en ondersteunen de communicatie over kwalificaties. Ze bieden kwaliteitsgarantie en bevorderen leerwegonafhankelijke examinering, wat de flexibiliteit van het onderwijs ten goede komt.

Juist formuleren

Juiste formulering is van essentieel belang binnen onderwijsinstellingen en opleidingsprogramma's. Goed geformuleerde leeruitkomsten bieden helderheid over wat studenten aan het einde van een leerproces moeten weten, kunnen en begrijpen. Dit draagt bij aan transparantie, doelgerichtheid en effectiviteit van het onderwijs.

5 tips voor juiste formulering:

Focus op de lerende: Stel de lerende centraal bij het formuleren van leeruitkomsten. Denk vanuit het perspectief van de student: wat wordt er verwacht dat zij bereiken en welke competenties moeten zij ontwikkelen?

Gebruik actiewerkwoorden: Begin elke leeruitkomst met een actiewerkwoord zoals 'analyseren', 'creëren' of 'toepassen'. Dit verduidelijkt wat de lerende moet doen en maakt de leeruitkomst meetbaar.

Wees specifiek en concreet: Formuleer duidelijke statements die de diepte en breedte van het leerproces aangeven. Vermijd vage termen en algemeenheden.

Stem af op het onderwijsniveau: Pas het aantal en de complexiteit van leeruitkomsten aan op het niveau van de kwalificatie. Op kerntaakniveau zijn doorgaans 4-6 leeruitkomsten voldoende, terwijl meer details mogelijk zijn op lager niveau.

Betrek relevante stakeholders: Valideer de geformuleerde leeruitkomsten bij relevante stakeholders, zoals docenten, werkveldvertegenwoordigers en studenten. Dit zorgt voor draagvlak en verhoogt de relevantie.

Door deze richtlijnen te volgen, kunnen onderwijsinstellingen en opleidingsprogramma's effectieve leeruitkomsten formuleren die bijdragen aan een duidelijke structuur, betere studentgerichtheid en verbeterde kwaliteit van het onderwijs.